New rules for ration नागरिकांच्या अन्नसुरक्षेसाठी सरकारने 2025 मध्ये राशन कार्ड व्यवस्थेत महत्त्वपूर्ण बदल केले आहेत. या नव्या नियमांमुळे गरजू कुटुंबांना अधिक चांगल्या सुविधा मिळणार असून, यामध्ये पारदर्शकता वाढणार आहे. या लेखात आपण या सर्व बदलांची सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
डिजिटल व्यवस्थेकडे वाटचाल 2025 मध्ये राशन कार्ड व्यवस्था पूर्णपणे डिजिटल होत आहे. यासाठी प्रत्येक लाभार्थ्याला आपले बँक खाते, आधार कार्ड आणि मोबाईल नंबर एकमेकांशी जोडणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. या त्रिसूत्री जोडणीमुळे राशन वाटपात होणारा गैरव्यवहार रोखता येणार आहे.
केवायसी अपडेशनचे महत्त्व नव्या नियमांनुसार, प्रत्येक राशन कार्डधारकाने आपले केवायसी (Know Your Customer) अपडेट करणे अनिवार्य आहे. केवायसी न केल्यास राशन कार्ड निलंबित होऊ शकते. यामध्ये पुढील कागदपत्रांचा समावेश आहे:
- अद्ययावत आधार कार्ड
- बँक पासबुक किंवा खाते विवरण
- वैध मोबाईल नंबर
- रहिवासी पुरावा
- कुटुंबातील सदस्यांची माहिती
पात्रतेचे निकष सरकारने राशन कार्डधारकांसाठी पात्रतेचे निकष सुधारित केले आहेत:
- जमीन मर्यादा: आता दोन हेक्टरपेक्षा जास्त जमीन असलेल्या कुटुंबांना राशन कार्डची पात्रता नसेल. पूर्वी ही मर्यादा तीन हेक्टर होती.
- उत्पन्न मर्यादा: ज्या कुटुंबांकडे स्थायी उत्पन्नाचा स्रोत आहे, त्यांना राशन कार्डची पात्रता नसेल. मात्र अस्थिर उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना विचारात घेतले जाईल.
- आर्थिक स्थिती: जर एखाद्या कुटुंबाची आर्थिक परिस्थिती सुधारली असेल, तर केवायसी अपडेटनंतर त्यांचे नाव लाभार्थी यादीतून वगळले जाईल.
राशन वितरण प्रक्रिया नवीन नियमांनुसार राशन वितरणात पुढील बदल करण्यात आले आहेत:
- बायोमेट्रिक पडताळणी: प्रत्येक वेळी राशन घेताना बायोमेट्रिक पडताळणी अनिवार्य आहे. कुटुंबातील कोणताही सदस्य आपला अंगठा लावून राशन घेऊ शकतो.
- डिजिटल पावती: राशन घेताना डिजिटल पावती (ई-स्लिप) अनिवार्य केली आहे. बिना पावती राशन वितरण केले जाणार नाही.
- मोबाईल अॅप: राशन कार्डधारकांसाठी विशेष मोबाईल अॅप विकसित करण्यात आले आहे, ज्यातून ते आपल्या राशनची स्थिती तपासू शकतात.
विशेष सवलती गरजू कुटुंबांसाठी काही विशेष सवलती जाहीर करण्यात आल्या आहेत:
- अंत्योदय योजना: अत्यंत गरीब कुटुंबांना अंत्योदय अन्न योजनेअंतर्गत अतिरिक्त धान्य मिळेल.
- प्राधान्य कुटुंबे: विधवा, अपंग, वृद्ध आणि एकल पालक असलेल्या कुटुंबांना प्राधान्य दिले जाईल.
- पोर्टेबिलिटी: एका राज्यातून दुसऱ्या राज्यात स्थलांतरित झालेल्या कुटुंबांना राशन कार्ड पोर्टेबिलिटीची सुविधा उपलब्ध आहे.
तक्रार निवारण राशन कार्डसंबंधी तक्रारींसाठी एक विशेष यंत्रणा उभारण्यात आली आहे:
- टोल-फ्री क्रमांक: 24×7 कार्यरत असलेला टोल-फ्री हेल्पलाईन नंबर
- ऑनलाईन पोर्टल: तक्रारी नोंदवण्यासाठी विशेष ऑनलाईन पोर्टल
- मोबाईल अॅप: तक्रार नोंदणी आणि पाठपुरावा करण्यासाठी मोबाईल अॅप
महत्त्वाच्या सूचना
- सर्व लाभार्थ्यांनी आपले केवायसी तातडीने अपडेट करावे
- बँक खाते, आधार आणि मोबाईल नंबर लिंक करणे अनिवार्य आहे
- राशन दुकानदारांकडून मिळणाऱ्या डिजिटल पावत्या जपून ठेवाव्यात
- कोणताही गैरव्यवहार आढळल्यास तात्काळ तक्रार नोंदवावी
2025 मधील नवीन राशन कार्ड नियमांमुळे व्यवस्था अधिक पारदर्शक आणि कार्यक्षम होणार आहे. डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर वाढल्याने गैरव्यवहार रोखणे सोपे होईल. मात्र लाभार्थ्यांनी वेळीच आपली कागदपत्रे अपडेट करणे आणि नियमांचे पालन करणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे त्यांना निर्विघ्नपणे राशन सुविधेचा लाभ घेता येईल.
या नवीन व्यवस्थेमुळे खरोखरच गरजू लोकांपर्यंत मदत पोहोचेल आणि अन्नसुरक्षा योजनेची अंमलबजावणी अधिक प्रभावी होईल. सर्व नागरिकांनी या बदलांची दखल घेऊन त्यानुसार आवश्यक ती पावले उचलावीत.
