Ghibli | सध्या चॅटजीपीटी ४.० (ChatGPT 4.0) आणि इतर आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) टूल्स वापरून ‘घिबली’ (‘Ghibli’) स्टाईलच्या इमेजेस तयार करण्याचा ट्रेंड सोशल मीडियावर (Social Media) धुमाकूळ घालत आहे. अनेकजण स्वतःचे, मित्र-मैत्रिणींचे, कुटुंबाचे, अगदी लहान मुलांचे फोटो वापरून या आकर्षक इमेजेस तयार करत आहेत आणि फेसबुक (Facebook), इंस्टाग्राम (Instagram), एक्स (X) वर शेअर करत आहेत. पण या मनोरंजनाच्या मागे एक मोठा धोका लपलेला आहे का? तुमचा फोटो एआयसोबत शेअर करणे म्हणजे नकळत तुमची ओळख धोक्यात घालण्यासारखे आहे का?
घिबली किंवा इतर कोणतीही एआय इमेज तयार करण्यासाठी आपल्याला आपला फोटो त्या एआय प्रणालीसोबत शेअर करावा लागतो. जरी प्रत्येक वेळी फोटो शेअर केल्याने तुमची ओळख चोरली जातेच असे नाही, तरीही आपण नकळतपणे आपली अत्यंत वैयक्तिक बायोमेट्रिक माहिती – म्हणजेच आपल्या चेहऱ्याची ओळख (Facial Identity) – एआय कंपन्यांना देत असतो. ही गोष्ट पासवर्ड किंवा क्रेडिट कार्ड नंबर चोरीला जाण्यापेक्षाही जास्त धोकादायक मानली जाते, कारण पासवर्ड बदलता येतो, पण चेहरा बदलता येत नाही. एकदा का तुमच्या चेहऱ्याचा डेटा चोरीला गेला किंवा त्याचा गैरवापर झाला, तर त्याचे परिणाम गंभीर आणि दीर्घकाळ टिकणारे असू शकतात.
भूतकाळातील काही घटना या धोक्याची जाणीव करून देतात. उदाहरणार्थ, क्लियरव्ह्यू एआय (Clearview AI) या कंपनीवर सोशल मीडिया आणि इतर सार्वजनिक स्त्रोतांमधून कोट्यवधी लोकांचे फोटो परवानगीशिवाय गोळा करून त्याचा डेटाबेस तयार केल्याचा आणि तो पोलीस व खासगी कंपन्यांना विकल्याचा आरोप होता. तसेच, मे २०२४ मध्ये ऑस्ट्रेलियन कंपनी आउटाबॉक्सचा (Australian company Outabox) डेटा लीक झाला, ज्यात १० लाखांहून अधिक लोकांचे फेस स्कॅन, ड्रायव्हिंग लायसन्स आणि पत्ते चोरीला गेले. हा डेटा नंतर ऑनलाइन पोस्ट करण्यात आला, ज्यामुळे पीडितांना चुकीची ओळख, छळ आणि ओळख चोरीसारख्या समस्यांना सामोरे जावे लागले. चोरीला गेलेला हा बायोमेट्रिक डेटा काळ्या बाजारात विकला जातो आणि त्याचा वापर सिंथेटिक आयडेंटिटी फ्रॉड किंवा डीपफेक (Deepfakes) तयार करण्यासारख्या गुन्ह्यांसाठी केला जाऊ शकतो.
वाढते तंत्रज्ञान आणि सुरक्षिततेचे उपाय
चेहऱ्याची ओळख पटवणाऱ्या तंत्रज्ञानाची (Facial Recognition Technology – FRT) बाजारपेठ वेगाने वाढत आहे. स्टॅटिस्टाच्या (Statista) अहवालानुसार, २०२५ मध्ये ही बाजारपेठ ५.७३ अब्ज डॉलर्सची असेल आणि २०२१ पर्यंत ती १४.५५ अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे (१६.७९% CAGR). मेटा (Meta) आणि गूगल (Google) सारख्या मोठ्या कंपन्यांवरही युजर्सच्या फोटोंचा वापर त्यांच्या एआय मॉडेल्सना प्रशिक्षित करण्यासाठी केल्याचे आरोप झाले आहेत. पिमआईज (PimEyes) सारख्या वेबसाइट्समुळे तर कोणीही फक्त फोटो वापरून एखाद्या व्यक्तीला ऑनलाइन शोधू शकते, ज्यामुळे ओळख चोरीचा धोका आणखी वाढतो.
हे धोके टाळण्यासाठी सावधगिरी बाळगणे हा एकमेव मार्ग आहे. कोणत्याही एआय टूलचा वापर करण्यापूर्वी विचार करा की तुमचा फोटो किंवा डेटा कसा वापरला जाईल. सोशल मीडियावर कमी रिझोल्यूशनचे फोटो अपलोड करा. शक्य असल्यास फेस अनलॉकऐवजी पिन किंवा पासवर्ड वापरा. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, आपला बायोमेट्रिक डेटा कसा वापरला जात आहे, याबद्दल सरकार आणि कंपन्यांकडून पारदर्शकतेची मागणी केली पाहिजे. तसेच, फेशियल रेकग्निशन तंत्रज्ञानाच्या बेकायदेशीर वापरावर सरकारने कडक बंदी घालण्याची गरज आहे. तुमची एक छोटीशी चूक भविष्यात मोठे संकट उभे करू शकते, त्यामुळे एआय वापरताना सावध रहा.
Titel : AI Image Generation Facial Recognition Privacy Risks
